Những căn nhà sàn độc đáo mang bản sắc văn hóa của người dân tộc Ba Na
Bana là một trong những huyện sống lâu nhất, với dân số lớn thứ hai trong số các bộ lạc địa phương trong tỉnh. Đường Kon Tum và các đoạn thuộc các huyện Đăk Hà, Kon Rẫy, Sa Thầy. Cũng giống như các dân tộc khác ở Cao nguyên Trung bộ. Người Bana ở Kon Tum có nhiều truyền thống và văn hóa độc đáo. Nơi những nếp nhà sàn tạo thành một di sản văn hóa độc đáo.
Nhà sàn của người Ba Na
Đầu tiên, ngôi nhà của người Bana giống với các dân tộc thiểu số địa phương khác. Để tìm hiểu rõ hơn về những ngôi nhà sàn của Bana, chúng tôi đã gặp anh A Nhưk, người sáng tạo ra nhà sàn ở làng làng Kon Xăm Lũ (xã Đăk Tờ Re, huyện Kon Rẫy). Ông Ah Nhook cho biết: Những ngôi nhà nổi của người Ba Na có hình chữ nhật, rộng khoảng 10m. Anh A Nhưk cho biết: Những ngôi nhà nổi của người Ba Na có hình chữ nhật, rộng khoảng 10m. Mỗi nhà có 12 hàng cột, ngăn cách nhau bằng sáu cây hai bên sàn. Thường làm bằng tre, vách tre, vách bao quanh bằng rơm hoặc phên tre. Mát đều và bền cùng thời gian độc đáo.
A Nhưk đưa chúng tôi đến ngôi nhà sàn cổ nhất giữa làng để giới thiệu nét độc đáo của nó. Đây là ngôi nhà mà cha anh để lại cho chị gái trước khi mất. Ngôi nhà nằm ẩn mình giữa vườn cỏ tạo không gian yên tĩnh và mát mẻ. Và Nhưk vừa nói vừa chỉ tay vào cột nhà. Nhìn chung, mọi người thường chọn cây gai để làm trụ. Tuy nhiên, cây chống nóng ngày càng ít phổ biến. Nhờ kinh nghiệm nhiều năm nên người dân ngày nay thường không chôn cột nữa mà phủ xi măng; đá lên nền nhà rồi mới dựng lên. Bằng cách này, dù cột được làm bằng các loại gỗ khác nhau.
Điểm đặc biệt của ngôi nhà
Qua tìm hiểu, một ngôi nhà sàn của người Ba Na bao giờ cũng có hai mái chính và hai mái phụ ở hai đầu gọi là chái. Thông thường nhà sàn có 6 gian (tùy theo số người ở mà tăng, giảm số gian, nếu đông người ở thì gọi là nhà dài), trong đó gian đầu cùng hoặc gian cuối có vách ngăn phòng dành cho cha mẹ. Mái lợp thông thường bằng cỏ tranh hoặc ngói. Cách đánh tranh để lợp mái cũng không mấy dễ dàng, chỉ có những người thợ điêu luyện mới làm được.
Tranh lợp mái cần phải biết chọn loại tranh tốt, to và dài nhưng phải là loại tranh già mới giữ được độ chắc, bền. Việc cắt tranh đem về cũng cần tuân thủ theo nguyên tắc của nó. Khi cắt tranh, cần sự khéo léo để cắt cho bằng gốc và chải sạch các loại cỏ rác. Sau đó bó lại thành từng bó nhỏ, nhiều bó nhỏ bó lại thành bó to để tranh không bị rối, rồi mới đưa về.
Khi đánh tranh làm mái lợp, phải đánh từng tấm dài khoảng 1m. Dùng thanh hai cây le chẻ đôi kẹp lại rồi dùng lạt mềm, dẻo buộc chặt. Thông thường, người Ba Na thường dùng dây mây hoặc các loại dây rừng khác có độ dẻo để làm dây buộc mái, rui, mè…
>> Nhấp vào văn hóa để xem thêm nhiều bài.
Không gian thoải mái
Bước vào cửa là gian nhà giữa. Gian nhà này thường dùng để tiếp khách. Đối với khách quý, chủ nhà thường trải chiếu mời và mang bầu nước đầy, mát lạnh mời khách uống hay ché rượu cần mỗi khi có những buổi giao lưu, tiếp đãi long trọng.
Hiện tại, nhà sàn của người Ba Na ở xã Đăk Tờ Re còn lại rất ít. Nhiều ngôi nhà sàn xuống cấp, hư hỏng. Nhưng người Ba Na không thể tu sửa, cất mới lại vì gỗ làm nhà sàn ngày càng trở nên hiếm hoi.Trước đây, nhiều ngôi nhà sàn của người Ba Na xưa được làm bằng gỗ quý như trắc, hương… Nhưng theo thời gian khi các loại gỗ quý trở nên hiếm hoi. Những thế hệ con cháu sau này đã bán cho tư thương săn lùng gỗ quý. Số tiền trên họ dùng xây cất một căn nhà bằng gạch, xi măng tân thời, hiện đại.
Chia tay với những người Ba Na ở trong ngôi nhà sàn mà tôi vừa đặt chân tới. Trong lòng bỗng trỗi lên một cảm giác xốn xang: Liệu rằng trong tương lai xa, nhà sàn của người Tây Nguyên nói chung. Người Ba Na nói riêng có còn tồn tại giữa dòng chảy đô thị hóa?
Nếu bạn muốn xem nhiều bài viết hãy theo dõi ZCC!
Trích từ quehuongonline.vn
